Nos últimos cinco anos, produciuse un elevado incremento do alumnado inmigrante nas escolas de Galicia, ata sobrepasar con creces os sete mil alumnos, alcanzando neste momento o 2,5 % do total da poboación escolar galega en educación non universitaria. En tal contexto, a escola eríxese en institución clave polas expectativas a cerca da súa contribución á mellora dos proxectos de vida que traen consigo as familias destes alumnos. Ben entendido que a escola tamén debe renovar a súa estrutura organizativa e metodolóxica aproveitando o cambio social que reflexa a influencia de inmigrantes a unha comunidade na que cobra forza a demanda de educación para a cidadanía.
EMIGRACIÓN EN GALICIA
Galicia é case sinónimo de emigración, porque de Galicia, por emigrar, emigraron: traballadores, intelectuais, enerxía eléctrica e capitais. O galego emigraba baixo dous signos: un, que o empurraba fóra da súa terra na procura de mellor situación económica e outro que o facía voltar. Así temos que, sendo o país que dá maior porcentaxe de emigración, tamén somos, curiosamente, o que maior índice de retornados temos por número de emigrantes.
No fenómeno migratorio pode establecerse unha correlación: pais e muller ficaban en Galicia, fillos e home na emigración. Esta constante quizais sexa o factor máis importante que favoreceu tan elevado número de retornados, amén do apego que os galegos temos á nosa terra. Emigraron maioritariamente homes, cun elevado índice de xuventude ( a taxa de masculinidade representou o 70% do total da emigración ). A muller galega incorpórase periodicamente á emigración, facéndoo dunha forma activa a partir da década dos 50.
Os emigrantes dirixíanse fundamentalmente a América Latina, sendo Arxentina o país que máis xente recibiu ó longo da historia. Xeralmente concentrábanse nas grandes áreas urbanas: Bos Aires, Montevideo, S.Paulo, Río, Bahía, A Habana,... Adicábanse preferencialmente ó sector servicios, comercio e profesións liberais, recibindo o sector agrario unha porcentaxe moi baixa, salvo no caso de Brasil, onde as explotacións agrarias, forestais (caucho) e minerais ocuparon un considerable número de emigrantes.
A emigración a América, segundo o concepto moderno, iniciouse xa ven entrado o século XIX, a pesar de que ó longo dos séculos XVI, XVII e XVIII xa tiveran saído da Galicia continxentes máis ou menos importantes de xente con destino ás colonias da ultramar, aínda que neste período non recibían a denominación de emigrantes.
Eran cargos da administración, integrantes dos exércitos, colonos, aventureiros, prófugos da xustiza, misioneiros, etc. O goberno español, que viña ignorando sistematicamente o problema da emigración e poñéndolle trabas legais, non ten máis remedio que recoñecela oficialmente en 1853, xa que se ve impotente para solucionar a precaria situación socioeconómica do Estado. Pasará, entón, de impedila a favorecela como vía de solución, dando lugar así ó inicio dunha emigración a regueiros cara as recén independizadas repúblicas latinoamericanas, aínda que será Cuba, que por aquelas datas é colonia española, quen reciba maior número de emigrantes durante o século XIX e primeiros anos do XX. Arxentina e Brasil seguiranlle, por esta orde, na recepción dos mesmos.
Posteriormente será Arxentina quen se coloque á cabeza como país receptor, posto que só cederá entre 1915 e 1920 a favor de Cuba e máis tarde, a partir de 1953, a favor de Venezuela, quen o manterá ata a finalización do proceso migratorio na década de 1970. Arxentina acadará esta supremacía en base a unha política tendente a poboar grandes territorios case desérticos, e para logralo emprendeu unha campaña divulgadora das " cualidades " do país, así como unha forte propaganda nos lugares de orixe dos emigrantes. Outros países americanos que tamén se significaron por ter recibido importantes continxentes de emigrantes son: Uruguai, Porto Rico, México, Estados Unidos e República Dominicana.
Segundo o lugar de Galicia de onde proceden, os emigrantes dirixíanse maioritariamente a un determinado país e dentro deste a determinadas zonas ou cidades, influenciados pola presencia máis ou menos importante de veciños ou achegados anteriormente asentados alí. A modo de exemplo diremos que os veciños do concello de Pontevedra emigraron nun principio a Cuba e posteriormente a Arxentina e a Uruguai. Venezuela tamén tivo unha importante colonia.
Por épocas, o fluxo migratorio pódese sintetizar do seguinte xeito:
De 1810 a 1853 constátase unha forte corrente migratoria moi difícil de cuantificar, xa que o goberno do estado non tiña recoñecido oficialmente este xeito. Así que algúns autores denominan este período como o da emigración clandestina.
Pero a partir de 1836 comezan a asinarse os primeiro tratados de recoñecemento das novas repúblicas, sendo México a primeira en ser recoñecida este ano e posteriormente serano Uruguai, Chile e Arxentina. En consecuencia, iníciase un auxe da emigración. Fe disto dánolo a aparición dos boletíns oficiais das deputacións de anuncios de saída de barcos cara as novas repúblicas. En decembro de 1836 aparece publicada a saída da Coruña do General Laborde con destino a Montevideo, Bos Aires e outros puntos do Mar da Prata. Así sucesivamente irán saíndo barcos, case todos de vela. En 1850, anúnciase a saída desde Carril do bergantín Juan, publicitado como vapor de primeira clase. Os primeiros datos relativamente fiables dáos A. Eiras a partir de 1836, estimando que entre esta data e 1860 saíron 93.040 galegos.
Será a partir de 1853, ó admitir o goberno oficialmente o fenómeno migratorio, cando comeza o que se denominou emigración legal. Nesta etapa podemos fixar un período que vai de 1860 ata 1880 que aporta a cifra de 122.875 emigrantes.
O grande impacto migratorio comezará a partir de 1880 e duará ata 1930. Este espectacular aumento virá favorecido por varios factores, entre os que cabe destacar os seguintes:
A introducción da navegación a vapor, que reduce considerablemente a duración da viaxe e aumenta a seguridade da mesma.
As políticas das repúblicas americanas que favorecen a entrada de emigrantes. A irrupción de fortes compañías navieiras inglesas, francesas e alemanas no negocio, que promoverán fortes campañas publicitarias como reclamo a fin de que a xente "pique" no engado da emigración. A comunicación epistolar dos que xa están alá, que dalgún xeito invita a familiares e amigos a decidirse pola viaxe, e ó mesmo tempo a garantía de sentirse seguros de que van ser recibidos por xente amiga ó chegar ó outro lado do "charco".
Con todos estes factores, milleiros de galegos arriscaranse a cruzar o océano cara a un mundo de esperanza. Comeza o que se coñeceu como a emigración masiva, que acadou a cifra de 1.488.509 emigrantes. Para dar unha idea da enorme "enxurrada", tal como a denomina algún autor, podemos citar que no ano 1912 saíron de Galicia 203.542 emigrantes, seguindo de 1913 con 165.010 e 1920 con 163.465. O feito de que ata 1910 non existan estatísticas fiables fai que todas estas cifras poidan ter importantes lagoas, dado que ningún autor foi quen de determinar a contía das persoas que emigraron clandestinamente.
A partir de 1930 comeza unha forte crise migratoria que durará ata 1946/47, orixinada por: A crise económica de 1929 que deixou a moitos países americanos nunha situación precaria. A guerra civil española, co seu peche de fronteiras. A segunda guerra mundial, que facía moi difícil a travesía do Atlántico, entre outras causas porque as principais compañías navieiras pertencían a países participantes no conflicto bélico. Neste período só se contabilizan 62.036 emigrados, moitos deles por razóns políticas.
Co fin da segunda guerra mundial e a apertura de fronteiras, comeza un novo período migratorio que durará ata 1970; período que ten un forte repunte dende o seu inicio ata 1960 e durante o cal emigraron 286.437 persoas. A partir do ano 60 ata principios do 70 comeza un declive que será xa definitivo e marcará o fin deste éxodo americano. Nesta etapa só se contabilizan 97.085 emigrantes.
Se facemos unha aproximación ó total, atopamos que desde 1810 ata 1970 terían saído de Galicia 2.146.982 galegos/gas, cifra que segundo algúns autores facilmente se vería incrementada se se puidera cuantificar o valor real do fenómeno "clandestino".
No hay comentarios:
Publicar un comentario